تاریخچه اتاق فکر در جهان:
چنانچه پیش‌تر اشاره گردید، پیشنهاد اولین اتاق فکر در سال 1970 میلادی بعد از جنگ آمریکا و ویتنام توسط آقای لویس پاول (LEWISS PAWEL) مطرح گردید. به این ترتیب که آقای پاول در همین سال نامهای به اتاق بازرگانی آمریکا نوشت مبنی بر این که در اثر جنگ ویتنام، بهترین دانشجویان ما ضد کسب و کار شدهاند و هر چه زود تر باید علاج این درد را پیش از وقوع حادثة بد پیدا کرد.
دستور کار لویس پاول حاوی نکات اساسی به شرح زیر بود:
-
استاد سازی از میان محافظه کاران
-
به کار گماردن آنها در مشاغل حساس دانشگاهی
-
بر پایی موسسههایی در سطح دانشگاهها و یا در خارج از آنها برای تدوین مقالات و کتابهایی از منظر محافظه کاران.
-
ایجاد اتاقهای فکر (think – tank)
به این ترتیب در سال 1970 پاول نخستین کسی بود که واژهی اتاق فکر (کانون تفکر) را وضع کرد که پیرو آن و با مرور زمان اتاقهای فکر در سطح جهانی با این نام شناخته شدند. اتاق فکر به تدریج در حوزههای مختلف علمی و اجتماعی از جمله فرهنگ و هنر وارد گردید که با استقبال چشمگیری از سوی کشورهای اروپایی روبرو شد. راهیابی اتاق فکر به آسیا را توسط انگلیس و به واسطهی هندوستان ذکر کردهاند.
اولین اتاق های فکر که تاسیس شدند عبارتند از:
هر چند که "ناکامورا مادوکا" محقق ژاپنی معتقد است کهن ترین کانون تفکر جهان موسسه خدمات سلطنتی در زمینه مطالعات نظامی(انگلستان ۱۸۳۱) و جامعه فابیان(انگلستان ۱۸۸۴) می‌باشد.
مطابق اطلاعات موسسه نیرا (Nira) در ژاپن تا سال ۲۰۰5 ، 318 کانون تفکر در 89 کشور جهان مشغول به کار بوده اند که حدودا ۱۲۰ مورد آنها فقط در آمریکا فعالیت می کردند.
کشورهای آسیایی بعد از جنگ دوم جهان بصورت جدی به تاسیس "کانون های تفکر" پرداختند. البته کشور ژاپن از این جهت، از دیگر کشورهای آسیایی پیشی گرفته است به نوعی که تقریبا از اوایل قرن بیستم به ایجاد این کانون‌ها دست زد.
تاریخچه اتاق فکر در ایران:
شروع به کار رسمی اتاق فکر در ایران را از سال۱۳۷۱ بیان می کنند که با بحث های مفاهمه فکری و بر این اساس که مفاهمه فکر دو لایه شرقی و غربی دارد (مفاهمه شرقی شامل فارابی، ابن سینا و ملاصدرا می شود و مفاهمه غربی به دکارت،کانت و رالز اختصاص دارد) شروع شده و رویکرد اصلی ان شناسایی افکار غربی در مقابل افکار بومی بوده است، آغاز به کار نمود. در ادامه(دور دوم) مباحث اتاق فکر پیرامون منطق بنیادین فکر و مواردی همچون مسئله فکر، تئوری های فکر، کارگاه های فکرسازی ، تکنولوژی فکر و غیره بوده است. در عین حال دور سوم اتاق فکر که از ۱۳۸۴ شروع گردیده و تاکنون (1390) نیز ادامه دارد بر پژوهش‌های حکومتی، کانون های تفکر، انتظار سازمان‌های دولتی از کانون‌های تفکر و اتاق فکر حکومتی تاکید شده تا ضرورت و شاخص های اتاق فکرحکومتی طراحی شود و احیای فلسفه فکر ایرانی و جامع ترین اندیشه و کتاب در حوزه فلسفه فکر و ذهن را دنبال می کند.
بنابر آمار ارایه شده در سایت موسسه نیرا (Nira) در کشور ایران تنها دو موسسه "دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی"(The Institute for Political and International Studies) و موسسه اندیشگاه شریف (Sharif ThinkTank) می باشد.
دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وابسته به وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که در مهر ماه سال 1362، با هدف ارائه نظرات و دیدگاه‌های تحلیلی در جهت تدوین و تبیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از طریق مطالعه، بررسی و تجزیه و تحلیل مسائل بین‌المللی پایه گذاری گردیده است.
از جمله دیگر اندیشگاه‌های ایرانی می‌توان به اندیشگاه نانوفناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اندیشکده راهبردی امنیت نرم جمهوری اسلامی ایران، اندیشکده سیوان و اندیشکده صنعت و فناوری و نیز سایر اندیشگاه‌ها و کانون‌های تفکر وابسته به وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی اشاره کرد.